Scherptediepte is een begrip waar iedereen tijdens het fotograferen mee te maken krijgt.
Maar waar veel mensen moeite mee hebben om precies te begrijpen wat het is, wat het doet en hoe je de camera kunt instellen om het effect te krijgen waar je naar op zoek bent.

In deze blogpost zal ik wat meer uitleggen over scherptediepte, de effecten ervan en hoe je zelf het gewenste effect kunt krijgen op je foto’s.

Wat is scherptediepte?
Scherptediepte is niets anders dan een term om te vertellen of de voor- en achtergrond scherp of wazig zijn in de foto. De diepte (hoe ver in de foto) de scherpte ligt.

Ligt de scherpte alleen op het onderwerp?
Dan zijn de voorgrond (die vaak wordt vergeten) en de achtergrond wazig.
En dan spreek je van een kleine scherptediepte. Want de scherpte is maar een paar centimeters diep vanaf het onderwerp waarop scherpgesteld is.

Ligt de scherpte niet alleen op het onderwerp, maar ook verder in de foto?
Dan zijn de voorgrond en achtergrond scherp(er).
Dan spreek je van een grote scherptediepte. Want de scherpte is heel diep. Soms wel enkele meters!

Hieronder zie je een paar voorbeelden.
Een paard close-up, waarbij de achtergrond wazig tot uiteindelijk scherp is afgebeeld:

De achtergrond is erg wazig | Een diafragma van f2.8

De achtergrond is redelijk wazig | Een diafragma van f10

De achtergrond is redelijk scherp | Een diafragma van f22

Diafragma
Zoals je op de foto’s hierboven hebt kunnen zien, staan er diafragma getallen achter iedere foto.
Het diafragma is namelijk verantwoordelijk voor de hoeveelheid scherptediepte van een foto.

De redelijk ingewikkelde, natuurkundige verklaring zal ik je besparen. Het heeft namelijk te maken met de hoek waarop het beeld de sensor van je camera raakt.

Wat je wel moet weten, is wanneer je een wazige achtergrond (bokeh) en wanneer je een scherpe achtergrond krijgt.

Het diafragma is geplaatst in het objectief (lens) van de camera.
Vroeger zat er op ieder objectief een draai ring waarmee je zelf het diafragma handmatig moest instellen.
Tegenwoordig gebeurd dat vanuit de camera, die digitaal aan de lens doorgeeft op welke waarde jij wil fotograferen.

Het diafragma is te vergelijken met de pupil in je oog.
Als je pupil groot is, staat hij ver open en komt er  veel licht naar binnen. Is je pupil klein, dan komt er veel minder licht naar binnen.
Het diafragma is dus niet alleen verantwoordelijk voor de scherptediepte, maar ook voor hoeveel licht er tegelijkertijd naar binnen stroomt in je camera.

Verschillende diafragma openingen

Het diafragma is één van de manieren om de hoeveelheid licht die op de sensor valt te bepalen. De ISO waarde en de sluitertijd bepalen ook hoe licht of donker je foto uiteindelijk zal worden.
Een goede balans tussen diafragma, iso en sluitertijd, zal zorgen voor een correct belichte foto. Niet te licht en niet te donker.

Dat is wat je camera doet als je op een automatische stand of programma (sport, portret, landschap, etc.) werkt.
Hij kiest dan zelf de ISO waarde, de sluitertijd en het bijpassende diafragma. En jij bent eigenlijk alle controle kwijt.

Wil je zelf weer de touwtjes in handen krijgen?
Kies dan voor één van de handmatige programma’s. Dat zijn de M (Manual/handmatig), A (of Av, diafragma voorkeuze) en S (of Tv, sluitertijd voorkeuze) functies.

Met de A (Av) functie, kun je zelf het diafragma kiezen en moet je zelf de ISO waarde instellen.
De camera kiest daar dan vervolgens een sluitertijd bij die zorgt voor een correct belichte foto.

De volledige uitleg voor het instellen van je camera, kun je ook vinden in de gebruiksaanwijzing van je camera. En in mijn boek “Paardenfotografie”.

Praktijk
We pakken het figuur van het diafragma er nog een keer bij.

Diafragma

Je ziet dat een klein getal (zoals f2.8) bij een grote opening hoort en een groot getal (bijvoorbeeld f16) bij een kleine opening.

 

• Als het diafragma ver open staat (dus een klein getal), zal je achtergrond wazig worden. 
• Is het diafragma verder gesloten, dan krijg je juist een scherpere achtergrond.

Een objectief van bijvoorbeeld 70-300mm f5.6-6.3 kan dus niet heel erg ver open.
Kijk maar eens in het plaatje, bij f5.6. De achtergrond kan met zo’n objectief dus niet zomaar heel wazig worden.
Wil je een erg zachte/wazige achtergrond in je foto, dan heb je al snel een objectief nodig met een lichtsterkte van f2.8.

Perspectief
Ook het perspectief in de foto speelt een belangrijke rol. 
Hoe verder je onderwerp van de achtergrond af staat, hoe meer diepte er in je foto zit. En hoe gemakkelijker de achtergrond wazig zal worden.
Om die reden zal een close-up van een oog (zie de eerste voorbeelden in deze blog post) ook gemakkelijker een kleine scherptediepte krijgen dan een foto op stand, zoals in de afbeelding hieronder.

Paard op stand, vlakbij een bosje. De achtergrond blijft scherp.

Portret van hetzelfde paard bij hetzelfde bosje op dezelfde afstand. Achtergrond wordt waziger vanwege de close-up.

Zet het paard dus wat verder van de achtergrond af, om een wazige achtergrond te maken op de foto.
Een makkelijke regel om dat te onthouden is:

“De afstand tussen het paard en de achtergrond is groter dan de afstand tussen het paard en de fotograaf.”

Zorg dus dat het paard verder van de achtergrond af staat, dan dat hij van jou af staat. Jij mag als fotograaf dus relatief dicht bij het paard blijven staan.

Lengte van het objectief: groothoek of telelens

Niet alleen het perspectief, maar ook de lengte van je objectief is belangrijk als je een foto met een wazige achtergrond wil maken.

Mensen ervaren het als moeilijk om met een groothoek objectief (bijv. 24mm) een wazige achtergrond te krijgen. Terwijl ze het met een tele objectief (bijv. 200mm) relatief eenvoudig vinden.

In principe kun je met een groothoek objectief een zelfde hoeveelheid scherpte diepte krijgen als met een tele objectief.
Maar wat mensen vaak vergeten, is dat je beide objectieven vaak heel anders te werk gaat, omdat de afstanden compleet anders zijn.

Een groothoek objectief geeft je een brede kijkhoek. Dat wil zeggen, dat je veel tegelijk kunt zien op de foto. Ideaal voor landschappen! Wil je een paard op de foto zetten met een groothoek objectief, dan moet je erg dichtbij het paard gaan staan om dezelfde uitsnede te krijgen die je normaal zou maken met een tele objectief, waarbij je een paar meter van het paard af moet staan.

Dat verschil in diepte, zorgt ervoor dat het met een groothoeklens lijkt, alsof het moeilijk is om een wazige achtergrond te krijgen. En in de praktijk; met paardenfotografie, is dat dus ook zo.
Want we willen het paard z’n hoofd er mooi op zetten. Niet de hele bak, met een klein paardje ergens in het midden.

Kijk maar eens naar de foto’s hieronder:

Groothoek: 24mm met f4 diafragma. Fotograaf staat heel dicht bij het paard.

Lichte telelens: 75mm met f4 diafragma. Paard staat op dezelfde plaats. Fotograaf staat een paar meter verder naar achteren om dezelfde uitsnede te kunnen maken.

Telelens: 200mm met f4 diafragma. Paard staat nog steeds op dezelfde plaats. Fotograaf is veel verder naar achteren gelopen.

Door de verschillende brandpuntsafstanden (24, 75 en 200mm) staat niet alleen de fotograaf steeds verder weg, en wordt de achtergrond steeds waziger. Maar je zit ook duidelijk dat er maar een steeds kleiner gedeelte van de achtergrond op de foto staat.

Met een groothoeklens heb je dus een flinke rij struiken op de achtergrond nodig, om beeldvullend groen in de achtergrond te krijgen op de uiteindelijke foto. Met een telelens heb je aan 1 boompje al meer dan genoeg.

Conclusie:
Wil je gemakkelijk een wazige achtergrond?

• Gebruik een tele objectief van 200mm.
• Zet je diafragma zo ver mogelijk open (=lage waarde, zoals f2.8)
• Zorg dat het paard ver van de achtergrond af staat, maar wel zo dichtbij dat je nog een mooie gevulde bos groen op de achtergrond hebt staan.

Wil je meer leren over paardenfotografie?
Bekijk de pagina van het Paardenfotografie boek in de Hypo Focus Art shop voor meer informatie & bestellen.